برای خیلی از ما ایرانی‌ها رفتن به مشهد و زیارت امام رضا‌(ع) یک سنت قدیمی و خانوادگی محسوب مي‌شود، سنتی که نسل به نسل منتقل شده و جلو آمده است. زیارتی که چون به صورت خانوادگی و دور‌همی و در یک شهر بزرگ، زیارتی، جذاب و خیره‌کننده صورت مي‌گيرد، حتما برایمان کلی تصویر و خاطره مشترک به همراه داشته است؛ سنت‌هایی مثل پارچه‌های سبز تبرکی که هر از چند گاهی خادمان بین مردم تقسیم می‌کنند یا خود زائران آن‌ها را با خود به داخل حرم می‌برند.

امسال و این بار که به جشن میلاد امام رضا‌(ع) رسیدیم، گفتیم برویم سراغ خاطراتی که بخش شنیدنی تاریخ این مجموعه بزرگ است. مجموعه‌ای که در ابتدا تشکیلاتی به این وسعت نداشته و به مرور و در سال‌ها این اصطلاح برای آن تعریف شده است. گزارش نوستالوژی این مجموعه را با هم دنبال مي‌كنيم.

مـوضـوعــــات محض رضا: حرم شناسی رضوی
برچسب‌هاي محض رضا: چگونه خادم امام رضا شویم, خادم باشی, خدام حرم امام رضا, خادمان امام رضا

از صحن طبرسی که مشرف می‌شوی کافی است دست راست و جایی که چسبیده به باغ رضوان و مقبره فیروزه‌ای پیر پالان دوز است نگاه کنی. کبوترانی که در هم وول می‌خورند می‌چرخند و می‌چرخند وعشق بازی می‌کنند.

خیلی‌ها هم دل داده‌اند به دستان کوچکی که پارچه‌های سبز کوچک را با گندم‌ها می‌گذارند توی کف دست زائرانی که برای ادای نذرشان آمده‌اند.

* گندم نذر کبوترهای حرم
گندم، نذر کبوترهای حرم کردن سنتی قدیمی است که خیلی‌ها اعتقاد عمیقی به آن دارند؛ مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌هایی که برای عاقبت به خیر شدن بچه‌هایشان گندم نذر کبوترها می‌کنند.

رسمی کهن و قدیمیپرندگان، با سنت‌های اعتقادیمان گره خورده‌اند. کمتر زائر شکسته‌دلی را می‌توان یافت که به مشهد رود و سراغی از کبوتران حرم نگیرد. همین هم هست که در بخشی از دفتر نذورات داخل حرم می‌توان فیش‌های گندم نذری را دید که با قیمت‌های مختلف برای زائران آماده شده تا بتوانند گندم بخرند و نذرشان را ادا کنند.
یکی از متصدیان همین دفا‌تر می‌گوید: گندم نذر کردن برای کبوتران حرم یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین نذرهایی است که اکثر زائران برای ادایش به ما مراجعه می‌کنند. او به دلیل داشتن ته فیش‌های نذورات آمار دقیقی از تعداد مراجعه کنندگان روزانه دارد؛ اما می‌گوید واقعاً چه فرقی می‌کند که چند نفر برای ادای نذرشان روزانه برای این کبوتران ‌دان می‌پاشند. مهم این است که این کبوتران چون ما مجاوران و زائران سر خوان گسترده غریب الغربا نشسته‌اند و از این خوان رحمت روزی می‌خورند. او ادامه می‌دهد: مهم این نیست که چند نفر نذرشان ‌دان ریختن برای کبوترهاست؛ مهم این است که‌ دان پاشیدن برای آن‌ها تقریباً تنها نذری است که غنی و فقیر از ادایش بر می‌آید و دارا و ندار نمی‌شناسد..

* ا‌ز کبوتران چاهی تا..
یکی از قدیمی‌ترین خادمان می‌گوید: کسی تاریخچه‌ای از کبوترهای حرم را ندارد؛ اما نسل کبوتر‌ها‌ی امروز و نسل‌های گذشته تغییر کرده‌اند. یعنی دیگر چون قدیم‌ها «کبوتر چاهی» نیستند و امروز از هر نژادی را بین‌شان می‌توانی ببینی. این جمله را چند نفر دیگر هم تأیید می‌کنند و می‌گویند حالا خیلی‌ها کبوترهای شخصیشان را می‌آورند حرم و‌‌ رها می‌کنند. آن‌ها یا نذر دارند یا دوست دارند کبوترشان را اهدا کنند. همین هست بین کبوتران کبوتران گران قیمت هم پیدا می‌شود.

جایی که صید ممنوع است
شارجب که در یکی از کوچه پس کوچه‌های قدیمی اطراف حرم هنوز هم کبوتر‌فروشی دارد؛ می‌گوید: کبوتربازان بزرگ قدیم‌ها وقتی می‌خواستند کارشان را کنار بگذارند همه کبوترانشان را می‌بردند حرم و ر‌هایشان می‌کردند. خیلی‌هاشان هم هیچ کبوتر حرمی را صید نمی‌کردند و کلاً احترام ویژه‌ای برای کبوترانی که وارد دسته کبوتران حرم می‌شدند قائل بودند.»
دور ضریح مطهر و آنجا که دایره نیازمندان لطف رضا تنگ‌تر می‌شود شاید کسی سر بالا نکند و نبیند کبوترانی که در هشتی‌های بالای ضریح کز کرده‌اند و چشم دوخته ان به اشک‌ها و نیاز‌ها.

کلاغی که دوست دارد قاطی کبوترهای حرم شود
داستان کبوترهای حرم را می‌توان با نواهای مداحان در مدیحه سرایی‌هایشان به پایان برد.
محسن چاوشی در ترانه اما‌م‌رضا‌(ع) داستان کلاغی را روایت می‌کند که می‌خواهد برود حرم امام رضا و قاطی کبوتران شو.

می‌خوام برم امام‌رضا (ع)
می‌خوام برای کفترا یه خورده گندم ببرم
اونجا که گنبدش طلاست با کفترا پر بزنم

مـوضـوعــــات محض رضا: حرم شناسی رضوی
برچسب‌هاي محض رضا: کبوترای حرم امام رضا, نذر کبوترهای حرم, رسمی کهن حرم شناسی, کبوتران چاهی حرم

شمع نذر آرزوها

آن‌ها كه پيشه‌شان شمع‌فروشي است، روزگارشان گذشته است اما خاطراتشان نه، آ‌دم‌هاي حوالي حرم با پارچه‌هاي سبز و شمع‌هايي كه مشتري‌هايشان يك جور خاص بوده‌اند. با آرزوهاي خاص كه وقت نور گرفتن شمع دلشان را مي‌لرزانده است.

چلچراغ‌هاي موزه‌اي؛ ارادت‌هاي هميشگي

بخشي از روشنايي حرم از نور همين شمع‌ها بوده است. اين را چلچراغ‌ها و پيه‌سوز‌هاي موزه‌اي مي‌گويند. آن‌هايي كه شايد تاريخ مصرفشان گذشته باشد، اما روزگار نورافشاني‌هايشان در قلب حرم نه‌. چلچراغ‌هاي وقفي و اهدايي كه محصول ارادت‌هاي هميشگي و پاك است، پيشكش پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها.

موقوفات و روشنايي‌ها

موقوفات هميشه پشتوانه‌هاي خوبي بوده‌اند، آن قدر كه از درآمدشان خيلي از هزينه‌ها تأمين مي‌شده است. خيلي‌ها معتقدند روشنايي از قديمي‌ترين وقفيات حرم ...

- مطلب کامل در ادامه مطلب می باشد.

مـوضـوعــــات محض رضا: حرم شناسی رضوی
برچسب‌هاي محض رضا: ضریح شناسی, چرا داخل ضریح امام رضا روشنایی میگذارند, تاریخچه ی نورانی کردن ضریح, حرم شناسی رضوی

سالهاست که آستان قدس رضوی يکی از بهترين اشيای موزه‌ای خود را که کتيبه سنگی بسيار زيباست و به عنوان سنگ قبر امام رضا عليه السلام شهرت يافته، به عنوان يک تحفه فرهنگی نفيس در کارهای تبليغاتی مورد استفاده قرار می‌دهد.

اين سنگ زيبا که کتيبه‌ای متعلق به سال 516 هجری است، به عنوان سنگ قبر امام رضا - عليه السلام - معرفی شده و از روی آن دهها نوع تنديس به شکل‌های مختلف ساخته و تقديم دوستداران و علاقه‌مندان شده است. به علاوه، چاپهای مختلفی از آن در مجلات و روزنامه‌ها و جلد کتاب‌ها ارائه شده است.

اين روزها که به مناسبت مراسم تکريم حضرت استاد شيخ عزيزالله عطاردی مشغول مرور بر آثار ايشان به خصوص تاريخ آستان قدس رضوی و فرهنگ خراسان بودم، دريافتم که اين مسأله در آثار ايشان نيز منعکس شده است. استاد عطاردی در کتاب تاريخ آستان قدس رضوی ...

- مطلب کامل در ادامه مطلب می باشد.

مـوضـوعــــات محض رضا: حرم شناسی رضوی
برچسب‌هاي محض رضا: سنگ قبر امام رضا, حرم شناسی, سنگ مقام حضرت آقا رضا, استاد شیخ عزیزالله عطاردی

واختن نقاره از زمانهاى قديم در آستان مقدس امام رضا (ع) معمول بوده است. اما اين كه اين رسم از چه زمانى آغاز شده و به صورت يك سنّت درآمده، معلوم نيست. نه نويسندگان در باره آن چيزى نوشته اند و نه اسناد و مدارك موجود در حرم مطهر چيزى را نشان مى دهد. اما از نشانه هاى تاريخى چنين برمى آيد كه در قرن دهم، نواختن نقاره معمول بوده است.

از اين متن معلوم مى شود كه در قرن نهم و دهم، نقاره نواخته مى شده و جايى هم در بلندى براى نقاره زنان ...

- مطلب کامل در ادامه مطلب می باشد.

مـوضـوعــــات محض رضا: حرم شناسی رضوی
برچسب‌هاي محض رضا: نقاره خانه, تاریخچه نقاره زدن, صدای نقاره امام رضا, حرم شناسی رضوی