شمع نذر آرزوها
آن‌ها كه پيشه‌شان شمع‌فروشي است، روزگارشان گذشته است اما خاطراتشان نه، آ‌دم‌هاي حوالي حرم با پارچه‌هاي سبز و شمع‌هايي كه مشتري‌هايشان يك جور خاص بوده‌اند. با آرزوهاي خاص كه وقت نور گرفتن شمع دلشان را مي‌لرزانده است.
چلچراغ‌هاي موزه‌اي؛ ارادت‌هاي هميشگي
بخشي از روشنايي حرم از نور همين شمع‌ها بوده است. اين را چلچراغ‌ها و پيه‌سوز‌هاي موزه‌اي مي‌گويند. آن‌هايي كه شايد تاريخ مصرفشان گذشته باشد، اما روزگار نورافشاني‌هايشان در قلب حرم نه. چلچراغ‌هاي وقفي و اهدايي كه محصول ارادت‌هاي هميشگي و پاك است، پيشكش پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها.
موقوفات و روشنايي‌ها
موقوفات هميشه پشتوانه‌هاي خوبي بوده‌اند، آن قدر كه از درآمدشان خيلي از هزينه‌ها تأمين مي‌شده است. خيلي‌ها معتقدند روشنايي از قديمي‌ترين وقفيات حرم است. در طومار عليشاهي كه نوعي آيين‌نامه براي ايجاد نظم در تشكيلات آستان قدس رضوي است، مصرف روشنايي جزو اولين و پرمصرف‌ترين مواردي است كه بر آن تأكيد شده است.
روشنايي امروز حرم نيز بر پايه همين موقوفات است. به عبارتي اگرچه نوع مصرف موقوفات عوض شده ، اما تأمين روشنايي كه همان هدف وقف بوده است، برآورده مي‌شود. چنانچه روزگاري اين درآمد صرف شمع و پيه‌سوز مي‌شد، اما امروز هزينه تأسيسات برق حرم را تأمين مي‌كند.
ابزار و مصالح روشنايي
اسناد نشان مي‌دهند گذشت زمان همه چيز را عوض كرده است. روزگاري شمع‌ها و مشعل‌ها باعث روشنايي حرم بوده‌اند، اين را سندهاي موجود از سال‌هاي 1228 تا 1250 هجري قمري روایت مي‌کنند اما هر چه پيش‌تر مي‌آييم، فانوس‌ها و چراغ‌هاي برقي نمود بيشتري مي‌يابند. فانوس، فانوس لامپ‌ها، چهارشاخ‌ها، جار، نخ، موم، پيه گداخته، روغن چراغ، مقراض، گل‌گير سيم برنجي، سرشور و... كه حالا خانه‌نشين غرفه‌هاي موزه‌اي است.
تشكيلات اداري روشنايي
شنيدن
تاريخچه‌ها آدم را مشتاق بيشتر دانستن از تاريخ زمان مي‌كند. علي سوزنچي،
سر‌پرست اسناد آستان قدس رضوی بر اساس دريافت‌هايش از ميان همين اسناد
تعريف مي‌كند: «شماعي»، «تحويلدار»، «خادم‌باشي»، «سركشيك» و «مشرف
روشنايي» عناوين اشخاصي بوده است كه در تشكيلات روشنايي مشغول بوده‌اند.
او
مي‌گويد: «مشرف روشنايي» عهده دار به نظارت حسن اجراي وظايف كاركنان
روشنايي، نظارت بر ميزان مصارف و جلوگيري از حيف و ميل اسباب بوده است.
او با اين توضيح يادآور مي‌شود: از سال 1278 تا 1310هجري قمري مسئول روشنايي حرم، شخصي به نام «عبدالجواد رضوي» بوده و اين سمت در سال‌هاي 1310 تا 1333 به هدايت ا... رضوي رسيده است.
و بعد بر تاريخ شكل‌گيري اداري بخش روشنايي حرم اشاره مي‌كند و مي‌گويد:
شكل خدمتگزاری در بخش روشنايي كه آن را مي‌توان پيش‌درآمد اداره روشناي امروز ناميد، در ابتدا بسيار ساده و به دور از تشريفات بوده است، چنانچه در سال‌هاي اوليه حكومت قاجار، معمولاً كاركنان روشنايي شامل يك صاحب جمع «شماعي» و دو نفر «شماعي» مي‌شد كه مسئول روشن كردن شمع در ساعات مقرر و در مكان‌هاي مشخص بوده‌اند و يك «مشعل‌دار» هم روشن كردن و پاك‌كردن مشعل‌ها را در حرم مطهر عهده‌دار بوده است اما با گذشت زمان و استفاده از چراغ، شغل «چراغچي‌باشي» نيز به بخش روشنايي اضافه شد. او با اشاره به اينكه وظيفه «چراغچيان» از «شماعيان» جدا بوده، توضيح مي‌دهد:
«چراغچيان» موظف به نصب چراغ‌ها در مكان‌هاي مختلف حرم بوده‌اند، علاوه بر آنكه تنظيف و پاك كردن چراغ‌ها، عوض كردن چراغ‌هاي كهنه، نصب چراغ‌هاي ديوار‌كوب و... را نيز عهده‌دار بوده‌اند و بعد، از گسترش اداري مجموعه روشنايي حرم مطهر و ظهور القابي چون «معاون روشنايي»، «صاحب جمع روشنايي»، «مشير روشنايي»، «نجم التوليه» و «شعاع التوليه» و... در دوره‌هاي بعد ياد مي‌كند.
مـوضـوعــــات محض رضا:
برچسب‌هاي محض رضا: ضریح شناسی, چرا داخل ضریح امام رضا روشنایی میگذارند, تاریخچه ی نورانی کردن ضریح, حرم شناسی رضوی
| پنجشنبه نوزدهم اردیبهشت ۱۳۹۲| | 20:20 | | جـوادی |
مقالات رضوي